زیتون

---

تاریخچه زیتون

---

مناطق مناسب کشت و پرورش زیتون در دنیا و ایران

زیتون میوه ای نیمه گرمسیری است بنابراین به سرمای شدید و یخبندان طولانی مدت حساسیت نشان می دهد ولی در کوتاه مدت تا 15- درجه را نیز تحمل می نماید. بهترین عملکرد زیتون در مناطقی حاصل می شود که زمستان های معتدل و تابستان های گرم و خشک و طولانی داشته باشد. 

در جدول زیر حد تحمل دمایی درخت زیتون در مراحل مختلف رشد ارائه شده است:

مراحل رشد	درجه حرارات (سانتیگراد)
دوره استراحت زمستانه	10- تا 12-
آغاز بهار	7- تا 5-
شروع رشد رویشی	10 تا 9
نمو اندام گلدهی	15 تا 14
شکوفه دهی	19 تا 18
گرده افشانی	22 تا 21
توقف رشد رویشی	38 تا 35
وقوع آفتابسوختگی	40 و بالاتر

  

بهترین دمای سالیانه برای رشد و نمو مناسب زیتون 16 تا 20 درجه سانتیگراد می باشد. اگر در منطقه ای متوسط دمای سالیانه از 13 کمتر و یا از 26 بیشتر باشد بهتر است از کشت ریتون در آن منطقه صرفنظر کرد. در متوسط دمای پایین تر از 13 درجه امکان رشد و نمو درخت فراهم نبوده و وقوع سرمازدگی و یخ زدگی تولید محصول را با مشکل روبرو می نماید و در مناطق با دمای بالای 26 درجه، رشد رویشی زیاد، سبب به تاخیر افتادن رشد زایشی درخت می گردد. 

همچنین در صورتی که دمای متوسط حداقل های سردترین ماه سال به کمتر از 8- درجه و یا بالاتر از 6+ درجه برسد امکان کشت زیتون در آن منطقه نیز وجود ندارد. در حالت اول به دلیل یخ زدگی بسیاری از شاخه های زیتون از بین خواهد رفت و در حالت دوم سرمای کافی برای تامین نیاز سرمایی و گل انگیزی وجود ندارد.

بطور کلی میزان نیاز سرمایی زیتون بسته به نوع رقم بین 200 تا 1200 ساعت دمای زیر 10 درجه سانتیگراد (0 تا 8 درجه) می باشد. درخت زیتون در دمای 10 تا 12 درجه سانتیگراد از خواب بیدار شده اما شکوفه های درخت در دمای 18 تا 20 درجه ظاهر می شوند. بهترین دمای گرده افشانی زیتون 20 تا 22 درجه سانتیگراد گزارش شده است. درجه روز (Degree day) برای زیتون از زمان بیداری درخت تا زمان برداشت محصول بسته به رقم متفاوت بوده و حدود 5300 درجه روز می باشد.  

ارتفاع از سطح دریا برای احداث باغ زیتون بسیار متغیر است. در ایران زیتون در ارتفاعات 1500 متری (استان فارس)، 400 متری (منجیل)، 100 متری (دزفول) و صفر متری (بوشهر) نیز کشت و کار می شود. در مناطق مختلف جهان نیز ارتفاع از سطح دریا برای کشت زیتون بسیار متغیر است و از 600 متر تا 2000 متر گزارش شده است. بطور کلی در مناطق مدیترانه ای کاشت زیتون در ارتفاع بالاتر از 600 متر صورت می گیرد. 

 کشورهای حوزه مدیترانه مانند اسپانیا، ایتالیا و یونان مهمترین کشورهای تولید کننده زیتون بشمار می آیند.  

 

وضعیت کشت و تولید زیتون در مهمترین کشورهای جهان

وضعیت کشت و تولید زیتون در مهمترین کشورهای جهان در جدول زیر نمایش داده شده است (آمارنامه فائو، 2012 - منتشر شده در آوریل 2014): 

 

رتبه	کشور/منطقه	تولید (تن)	سطح زیر کشت (هکتار)
—	جهان	16,555,375	10,201,495
1	اسپانیا	3,626,600	2,427,500
2	ایتالیا	3,017,537	1,125,382
3	یونان	2,080,800	934,400
4	ترکیه	1,820,000	805,500
5	مراکش	1,315,794	968,123

 در ایران مهمترین استان های تولید کننده زیتون به ترتیب گیلان، زنجان، کرمانشاه، مازندران و قزوین می باشند (آمارنامه وزارت جهاد کشاورزی، منتشر شده در 1392). البته با آغاز طرح طوبی از سال 1371 در بیش از 20 استان کشور ارقام مختلف زیتون کشت گردید و ایران نیز به کشورهای مهم تولید کننده زیتون در جهان پیوست. البته در برخی مناطق کشور، توسعه و احداث باغات زیتون به دلیل عدم رعایت نکات فنی احداث باغ و انتخاب ارقام نامناسب با مشکلات جدی مانند عدم باردهی، کیفیت نامطلوب و سرمازدگی سالیانه روبرو گردید. 

---

ارقام زیتون

ویژگی مهمترین ارقام ایرانی زیتون در جدول زیر آمده است:

 

ویژگی مهمترین ارقام خارجی زیتون که بیشتر آن ها در ایران نیز وجود دارند در جدول زیر آمده است:

 

ایستگاه تحقیقات زیتون طارم مهمترین ایستگاه تحقیقاتی زیتون در ایران است. در این ایستگاه حدود 60 رقم و 200 ژنوتیپ مختلف از ایران و مناطق مختلف جهان جمع آوری شده است که در واقع بزرگترین ذخیره ژنتیکی زیتون در ایران و خاورمیانه محسوب می گردد. 

برخی از ارقام زیتون در  ایستگاه تحقیقات طارم

 دانلود ارقام مورد تایید دفتر زیتون وزارت جهاد کشاورزی 

---

روش های ازدیاد زیتون

زیتون در سطح تجاری به روش های مختلفی تکثیر می شود که مهمترین آنها عبارتند از:

1- قلمه نیمه خشبی ریشه دار شده با هورمون و تحت سیستم میست

این روش در سطح تجاری بسیار متداول بوده که نکات مهم این روش شامل موارد زیر است:

• بهترین زمان قلمه گیری زیتون، در دو زمان (اواسط اسفند تا اواخر فروردین و همچنین اواخر شهریور تا اواسط آبانماه) .
• طول مناسب قلمه ها 12 تا 18 سانتیمتر و قطر آنها 4 تا 8 میلیمتر و دارای 4 تا 6 برگ سالم 
• تیمار با محلول اسید ایندول بوتیریک (IBA) به غلظت 3000 تا 3500 پی پی ام بصورت غوطه وری سریع 5 ثانیه ای 
• کشت یک سوم قلمه طول قلمه (4 تا 5 سانتیمتر) در بستر ریشه زایی (معمولا پرلیت)
• تامین رطوبت 80 تا 90 درصدی تا 2 الی 3 هفته پس از کشت قلمه ها
• ضدعفونی بستر قلمه ها در صورت لزوم با برخی قارچ کش ها هر 2 تا 3 هفته یکبار
• کاهش رطوبت محیط قلمه ها حدود 3 هفته قبل از انتقال قلمه های ریشه دار شده به حدود 50 تا 60 درصد
• افزایش دمای محیط قلمه ها به 25 تا 27 درجه قبل از انتقال قلمه ها
• انتقال قلمه های ریشه دار شده 3 ماه پس از کشت و انتقال آنها به گلدان و گلخانه سازگاری
• تنطیم رطوبت گلخانه سازگاری به 50 تا 60 درصد و دمای 22 تا 27 درجه
• انتقال به گلخانه معمولی

2- پیوند (تولید نهال بذری و انجام عمل پیوند با ارقام مختلف)

این روش در دنیا بسیار متداول بوده ولی در ایران بیشتر از روش تکثیر قلمه نیمه خشبی در سطح تجاری استفاده می کنند.

3- کشت بافت: که امروزه در بسیاری از کشورهای مهم دنیا مانند اسپانیا، ایتالیا، ترکیه و آمریکا بسیار متداول است. این روش نیاز به پروتوکل مناسب، افراد متخصص و کارآزموده، امکانات مدرن آزمایشگاهی و گلخانه ای دارد. 

سایر روش های تکثیر زیتون عبارتند از:

4- قلمه خشبی

که کمتر در سطح وسیع استفاده می شود. بایستی به نکات زیر دقت نمود:

• قلمه گیری در طول ماه های زمستان از شاخه های 4 تا 5 ساله به طول 20 تا 25 سانتیمتر و قطر 5 تا 10 میلیمتر
• قرار دادن قلمه ها در جای خنک و مرطوب (نه خیس) در زیر ماسه
• قرار دادن این قلمه ها در اوایل بهار بصورت افقی در شیارهای کم عمق با چند سانتیمتر خاک
• رویش تعدادی جوانه از روی هر قلمه در خرداد و تیر و نگهداری جوانه های قویتر و حذف جوانه های ضعیفتر
• انتخاب نهال های جوان با 60 تا 80 سانتیمتر ارتفاع و قرار دادن در خزانه
• انتقال نهال ها به زمین اصلی

البته می توان شاخه های قطور زیتون را در فصل زمستان به عمق 40 تا 50 سانتیمتر و یا حتی عمیق تر در زمین اصلی کشت نمود بطوریکه فقط 20 تا 30 سانتیمتر آن از خاک بیرون باشد و سپس در آغاز تابستان زمانیکه شاخه های جدید به طول 5 تا 10 سانتیمتر در انتهای قلمه اصلی رشد کردند توده خاک اطراف شاخه ها کنار زده می شود.

5- پاجوش

زیتون پاجوش زیادی تولید می کند که در روش سنتی برای تکثیر می توان آنها را ریشه دار و از آنها استفاده نمود ولی روش مناسبی برای تکثیر تجاری زیتون نیست.

6- تقسیم (برآمدگی، غده، بُن یا گره)

در محل پایین تنه درختان زیتون گاهی اوقات برآمدگی هایی دیده می شود که به آن غده یا بُن هم می گویند.   می توان غده هایی که 500 تا 800 گرم وزن دارند را ازپایین تنه جدا کرده و آنها را در خزانه کشت نمود. برای کشت مستقیم غده در زمین اصلی بایستی حدود 1 تا 3 کیلوگرم وزن داشته باشد. از روی این غده ها نرک هایی رشد کرده که در خاک ریشه دار می شوند و می توان به عنوان نهال ریشه دار شده از آنها استفاده نمود. این روش در سطح تجاری توصیه نمی شود و می تواند باعث آسیب به تنه درخت گردد.

---

گلدهی و گرده افشانی درختان زیتون

گل انگیزی در زیتون در اوایل زمستان انجام می شود. اگرچه برخی معتقدند زمان گل انگیزی در زیتون ابتدای تابستان تا اواسط زمستان است. اما پژوهش های مختلف نشان می دهد که در درختان پرمحصول، معمولا گل انگیزی از ماه آذر آغاز و تا بهمن ماه ادامه دارد ولی در درختان کم محصول ممکن است از اوایل مهرماه آغاز گردد.

درجه حرارت مهمترین عامل در گل انگیزی و گلدهی زیتون است. تغییر تدریجی درجه حرارت از 2 درجه به 19 درجه سبب حداکثر گل انگیزی می شود. در بعضی ارقام نیز دمای ثابت 13 درجه سبب تحریک گلدهی می شود در حالیکه در همان ارقام دمای 7/5 درجه بطور کامل از گلدهی می تواند جلوگیری کند. تمایز یابی جوانه های گل زیتون کمی قبل از بازشدن آن ها در اوایل بهار صورت می گیرد. فرآیند تمایز یابی حدود 4 هفته طول می کشد. 

گل های زیتون نسبت به سایر درختان میوه معمولا دیرتر باز می شوند. گل ها معمولا روی شاخه یکساله تشکیل می شوند اما گلدهی روی شاخه های دو و سه ساله نیز گزارش شده است. گل آذین خوشه و بر حسب رقم دارای 5 تا 40 گل می باشد. رشد گل آذین و بازشدن گل ها در هوای خنک معمولا به کندی صورت می گیرد. معمولا از زمان ظهور گل آذین تا باز شدن کامل گل ها 2 تا 3 هفته (حتی تا 5 هفته) طول می کشد. در آب و هوای گرم با شب های گرم گلدهی طی 3 تا 4 روز کامل می شود.

 رنگ گل ها سفید و هر گل دارای چهار گلبرگ، چهار کاسبرگ، 2 پرچم و مادگی 2 برچه ای است که البته فقط تخمک یک برچه تلقیح و دیگری سقط می شود. تخمدان دارای یک خامه کوتاه سفیدرنگ می باشد.

دو نوع گل روی یک درخت زیتون قابل مشاهده است. گل های کامل (که دارای اندام های نر و ماده بالغ می باشند) و گل های ناقص (که فقط اندام نر بالغ دارند). تعداد گل های نر تحت تاثیر ژنتیک و محیط است. در رقم سوری بندرت گل نر دیده می شود ولی در رقم آسکولانو، حدود 95 درصد گل ها نر هستند. 

به دلیل تشکیل سالیانه تعداد زیاد گل (500 هزار گل روی یک درخت سالم و بالغ)، تلقیح فقط 1 تا 3 درصد آنها تولید محصول اقتصادی می نماید. 

تلقیح گل ها بیشتر بوسیله باد انجام می گیرد به همین دلیل به زیتون یک گیاه آنموفیل (گرده افشانی بوسیله باد) هم گفته می شود. اگر چه گل زیتون شهد یا نکتار تولید نمی کنند و رنگ گل برای حشرات جذاب نیست  اما در صورت عدم وجود سایر باغات میوه، حشرات نیز می توانند در تلقیح گل ها نقش ایفا نمایند.

زیتون از جمله درختان میوه ای است که تا حدودی ناسازگاری گرده افشانی دارد. بدین معنی که گل های یک رقم قادر به تلقیح یکدیگر نیستند. برخی ارقام مانند پیشولین (پیکولین) فرانسوی و یا لچینو (لسینو) ایتالیایی کاملا خود ناسازگارند و یا رقم لوک فرانسوی خود عقیم است. البته ارقامی مانند کرونایکی و سوری با پتانسیل تولید میوه مختلف ولی کاملا خود سازگار محسوب می شوند. خودناسازگاری در زیتون همیشه تحت تاثیر ژنتیک نیست بلکه درجه حرارت محیط نیز نقش مهمی در سازگاری گرده و مادگی یک رقم ایفا می کند. 

به هر حال در هنگام احداث باغ بایستی به کشت بیش از یک رقم زیتون و از طرفی کشت ارقام سازگار توجه نمود. 

---

رشد و نمو میوه زیتون

 میوه زیتون از نظر گیاه شناسی شفت و دارای یک هسته می باشد. اگزوکارپ (Exocarp) پوست سبز یا بنفش تیره روی میوه است. مزوکارپ (Mesocarp) گوشت میوه و آندوکارپ (Endocarp) هسته میوه (بذر) محسوب می گردد. رنگ میوه ها در مراحل اولیه رشد و نمو سبز روشن و یا تیره اما در زمان رسیدن معمولا سیاه می شود.

منحنی رشد و نمو میوه زیتون سیگموئید مضاعف (سیگموئید دوگانه) می باشد.  طی مرحله اول رشد میوه، تقسیم سلولی انجام شده و اندازه میوه سریع افزایش می یابد. در این مرحله جنین و درون بر نیز شروع به رشد و نمو کرده و درون بر (بذر) بیشترین حجم میوه را اشغال می نماید.

در مرحله دوم (ماه های تیر و مرداد) رشد میوه کاهش یافته و درون بر شروع به سخت شدن می کند و در واکوئل سلول های پارانشیمی میان بر، تشکیل روغن آغاز می گردد.

در مرحله سوم، اندازه سلول های میان بر افزایش یافته و بعبارتی رشد میوه افزایش می یابد و تجمع روغن ادامه پیدا می کند. سپس پوست میوه بخاطر کاهش کلروفیل و افزایش تجمع آنتوسیانین به تدریج از سبز تیره به سبز روشن و سپس بنفش تیره تغییر می یابد.  

در شکل زیر مراحل مختلف رشد و نمو میوه زیتون مشخص شده است:

 

 

---

مدیریت تربیت و هرس درختان زیتون

هرس و تربیت درختان زیتون یکی از  مهمترین عملیات باغبانی در افزایش عملکرد و کیفیت محصول تولیدی  و کاهش پدیده تناوب باردهی است. عادت رشدی درختان زیتون با سایر درختان میوه متفاوت است. اگر درخت تربیت نشود به جای یک تنه دارای چند تنه می گردد. البته تربیت درختان زیتون می تواند بصورت تک تنه یا چند تنه صورت گیرد. روش تربیت تک تنه در تراکم بیش از 150 درخت در هکتار متداول است ولی در روش تربیت چند تنه تراکم کمتر از 150 درخت در هکتار مد نظر قرار می گیرد. در اکثر کشورهای مدیترانه ای تربیت درختان زیتون به شکل تک تنه انجام می شود. درختان تک تنه را می توان با تراکم بیشتری کشت نمود و برداشت مکانیکی آنها نیز ساده تر است. امروزه از فرم های تربیت متعددی مانند تربیت گلدانی (Vase training)، تربیت کروی (Globe training) و تربیت جامی (Open center training) ، و تربیت هرمی برای درختان زیتون استفاده می کنند که البته در ایران رایج ترین روش تربیت، فرم جامی (مرکز باز) است. تربیت گلدانی به انواع مختلفی مانند مخروطی واژگون، مخروطی استوانه ای، مخروطی پهن شده و گلدانی چند مخروطی (Polyconic vase) تقسیم بندی می شود.

در روش تربیت گلدانی نیاز به هرس شدید در طی دو سال اول کشت می باشد و این نوع تربیت درختان تک تنه ایجاد می نماید بطوریکه 3 تا 5 بازو روی تنه ایجاد می شود و قسمت مرکزی تاج باز می ماند.

در روش تربیت کروی، تک تنه با تاج کامل ایجاد می شود و مرکز تاج با شاخه های ثانویه پر می شود. در این نوع تربیت ارتفاع تنه 120 سانتیمتر در نظر گرفته می شود که برای برداشت مکانیکی و استفاده از لرزاننده تنه مناسب می باشد. این نوع تربیت در مناطقی که از نور کافی برخوردار می باشند توصیه می شود.

در روش تربیت جامی، نهال از ارتفاع 60 تا 80 سانتیمتر سربرداری می شود و در سال بعد 2 تا 4 شاخه حول محور درخت و به فاصله حداقل 10 سانتیمتر از همدیگر نگه داشته می شوند. این شاخه ها در آینده بازوهای درخت را تشکیل می دهند. پس از سربرداری این شاخه ها، شاخه های جانبی دیگری روی آن ها تشکیل می شوند که مجدد آن ها هم سربرداری می شوند. 

در روش تربیت هرمی شاخه اصلی بعنوان محور اصلی در نظر گرفته می شود و شاخه های بارده با فواصل و طوایای مناسب روی آن انتخاب می شوند. در این روش تربیت، نهال ها هنگام کاشت سربرداری نشده ولی اجازه رشد زیاد به شاخه های جانبی داده نمی شود. در درختان بیش از 3 سال، شاخه های جانبی پررشد سربرداری می شوند. 

غالبا هرس درختان زیتون پس از برداشت محصول و معمولا در ماه های آبان و آذر انجام می شود. تنه جوش و پاجوش ها را بایستی در اوایل تابستان حذف نمود. در مناطقی که خطر سرمازدگی زمستانه وجود دارد در فصل سرد بایستی از هرس اجتناب کرد. برای کنترل شیمیایی پاجوش ها می توان از علف کش هایی چون گلایفوسیت، سیتوویت و تو فور دی به تنهایی یا بصورت مخلوط با هم استفاده نمود. 

دستورالعمل مدیریت تربیت و هرس درختان زیتون را اینجا  مشاهده کنید.

---

مدیریت آبیاری و کوددهی باغات زیتون

زیتون مقاومت نسبی به خشکی خاک دارد و در مناطقی که میزان بارندگی سالانه 300 میلیمتر دارند می تواند بصورت دیم کشت شود. درخت زیتون برای رفع کامل نیاز آبی به حدود 600 تا 800 میلیمتر بارندگی سالانه نیاز دارد. هر درخت بالغ زیتون برای رشد کافی و افزایش کیفیت روغن، در طول فصل رشد بین 1700 تا 2400 لیتر آب نیاز دارد.

تنش آبیاری از بهمن تا خردادماه می تواند نمو جوانه های گل، شکوفه دهی، تشکیل میوه و رشد شاخساره ها را با اختلال روبرو سازد. کمبود رطوبت خاک بین خرداد تا مردادماه می تواند سبب کوچک ماندن میوه و چروکیدگی آن شود. تنش آبی در طی شهریورماه نیز سبب کاهش کیفیت و اندازه میوه می شود.  آبیاری منظم باغ طیتون سبب کاهش پدیده تناوب باردهی (سال آوری) می گردد.

 آبیاری بیش از حد درختان زیتون منجر به رشد اضافی، نیاز به هرس بیشتر و افزایش هزینه کارگری و همچنین کاهش کیفیت روغن می شود. آبیاری مناسب سبب بهبود اندازه میوه و افزایش کمیت و کیفیت روغن می گردد. 

برای آبیاری درختان زیتون بایستی از آب هایی استفاده کرد که شرایط زیر را داشته باشند:

• میزان بُر کمتر از 2 پی پی ام
• میزان بی کربنات کمتر از 3/5 پی پی ام
• میزان EC کمتر از 3 دسی زیمنس بر متر (480 پی پی ام)
• میزان سدیم کمتر از 3 میلی اکی والان در لیتر
• میزان کلر کمتر از 345 پی پی ام
• میزان نیترات کمتر از 30 پی پی ام

درختان زیتون به سطح بالای آب زیرزمینی حساس هستند در این مناطق بایستی زهکشی آب به خوبی انجام شود. 

برای انجام مدیریت تغذیه ای باغات زیتون قبل از هر چیز انجام آنالیز دقیق آب، خاک و برگ ضروری است. هر 100 کیلوگرم محصول زیتون حدود 900 گرم ازت، 200 گرم فسفر، 1000 گرم پتاس از خاک جذب می کند. 

 

جدول زیر حد مطلوب، حد کمبود و حد اضافی میزان عناصر غذایی موجود در برگ زیتون را مشخص می نماید. 

                       (منبع: Therios, 2005) 

به منظور افزایش توان مصرفی درخت و سهولت در دسترسی عناصر مورد نیاز در باغهاي میوه، استفاده از روش چالکود  توصیه می گردد که مقادیر مصرفی کودها در این روش تغذیه به عوامل مختلف از جمله نتایج آزمون خاك و تجزیه برگی، سیستم آبیاري ، بافت خاك، سن درخت، و... بستگی دارد ولی عموماً فرمول کودي زیر براي درختان زیتون یک باغ بارور به شرح زیر پیشنهاد می گردد.

• 500 گرم نیتروژن به ازاء هر درخت از منبع اوره یا نیترات آمونیم
• 250 گرم فسفر به ازاء هر درخت از منبع سوپر فسفات یا فسفات آمونیم
• 500 گرم پتاسیم به ازاء هر درخت از منبع سولفات پتاسیم
• 100 گرم آهن به ازاء هر درخت از منبع سولفات آهن
• 150 گرم گوگرد به ازاء هر درخت (درخاکهاي با pH بالای 8)
• کود دامی کاملاً پوسیده 30 کیلوگرم به ازاء هر درخت

زمان مناسب اجراي چالکود:

• کودهاي فسفر، پتاسیم ، آهن و گوگرد در فصل پاییز 
• کودهاي ازته در سه مرحله بصورت خاکی استفاده می شوند: یک سوم کود هنگام شروع فعالیت درخت ذر زمستان (اسفندماه)، یک سوم کود پس از ریزش گلبرگ ها (خردادماه) و یک سوم باقیمانده هنگام سخت شدن هسته (مردادماه) داده می شود.

جدول زیر توصیه عمومی کود مصرفی در باغات زیتون را نشان می دهد:

	اوره	بیوفسفات طلایی	کلرید پتاسیم	اسید بوریک	سولفات روی	سولفات آهن
درختان غیر بارور	200	200	150	25	50	25
درختان بارور	250	400	200	50	50	50

 

•    واحد کود مصرفی بر حسب کیلوگرم در هکتار است 
•    حداقل مقدار کود دامی 10 تن (برای باغات غیربارور) و 20 تن (برای باغات بارور) در هکتار توصیه می شود 
•    کودهای شیمیایی توصیه شده با 5 کیلو کود دامی مخلوز و در ته چاله قرار داده می شود
•    در صورتیکه میزان کلر آب آبیاری زیاد باشد به جای کلرید پتاسیم، از سولفات پتاسیم استفاده می شود

 

در باغ هاي بارده براي افزایش عملکرد، تشکیل میوه و جلوگیري از ریزش گلها و میوه چه ها لازم است هر سال سه مرتبه محلولپاشی کودی انجام شود. مهمترین عناصر برای محلول پاشی بخصوص در مرحله اول و دوم عناصر نیتروژن، روی و بُر هستند. در ایران محلول پاشی نیتروژن بیشتر با اوره (46% نیتروژن خالص)، روی (سولفات روی یا کلات های روی)، بُر (اسید بوریک) انجام می شود. در مرحله سوم محلول پاشی از ترکیبات کودی کامل (حاوی عناصر ماکرو و میکرو) استفاده می شود.

زمان محلول پاشی اول: پس از برداشت محصول (از شهریور تا آبان بسته به رقم)

زمان محلول پاشی دوم: زمان تورم جوانه های گل (اسفندماه)

زمان محلول پاشی سوم: هنگام رشد سریع میوه (اواخر اردیبهشت تا اوایل خردادماه) 

 کود میکرو و کود کامل را می توان با غلظت 3 تا 5 در هزار روی درختان زیتون محلول پاشی نمود.

 

---

مدیریت آفات و بیماری های زیتون

مهمترین آفات زیتون عبارتند از: 

1- شپشک های زیتون (شپشک سیاه، شپشک قهوه ای، شپشک سفید، شپشک بنفش)

2- سپردار بنفش 

3- پسیل زیتون

4- مگس زیتون

5- کنه زیتون

6- تریپس زیتون

7- شب پره جوانه خوار زیتون

8- شب پره چوبخوار زیتون 

9- کرم خراط

مهمترین بیماری های زیتون عبارتند از:

1- پژمردگی ورتیسیلیومی زیتون

2- لکه طاووسی زیتون

3- گره زیتون

4- نماتدهای زیتون (نماتدهای مولد زخم و نماتدهای مولد گره ریشه)

5- پوسیدگی ریشه زیتون

6- پوسیدگی طوقه زیتون

7- سفیدک پودری زیتون

 دریافت مطالب کامل درباره آفات و بیماری های زیتون و روش های کاربردی کنترل آن ها در ایران

---

مدیریت پوششی کف باغ و علف های هرز باغات زیتون 

---

برداشت و فیزیولوژی پس از برداشت میوه زیتون

درخت زیتون از سال سوم تولید محصول می نماید. معمولا درختان زیتون از سن 6 تا 7 سالگی به باردهی اقتصادی می رسد. مرحله اول رسیدگی سبز نامیده می شود که معمولا در شهریورماه تا اوایل پاییز می باشد و رنگ میوه در آن مرحله سبز روشن تا سبز مایل به زرد می گردد که برداشت زیتون در این مرحله به منظور کنسروسازی انجام می گیرد و  غلظت روغن میوه بالا نیست.

پس از مرحله رسیدگی سبز رنگ زیتون ها به تدریج قرمز مایل به بنفش تا بنفش تیره می شود. هنگامی که 50 درصد میوه های زیتون به رنگ بنفش تیره تا سیاه تغییر رنگ دهند به آن مرحله رسیدگی سیاه می گویند. این مرحله برداشت میوه معمولا در اواخر پاییز تا اوایل زمستان بوده و زیتون هایی که در مرحله رسیدن سیاه برداشت می شوند درصد روغن بالایی داشته و برای روغن گیری مناسبند.

بهترین زمان برداشت ارقام مهمی مانند میشن، بلیدی و روغنی در گرگان اوایل آذرماه تعیین شده است.

میوه زیتون نافرازگرا است به این معنی که اگر زودتر از زمان رسیدگی برداشت گردد  به دلیل عدم تولید اتیلن درون زا و عدم پاسخ به اتیلن خارجی قابلیت رسیدگی در انبار را نخواهد داشت.

برداشت میوه زیتون بر ایران به صورت سنتی (تکاندن درخت با چوب یا شانه و جمع آوری با دست) و در کشورهای مانند اسپانیا، ایتالیا و آمریکا به صورت مکانیکی و با شیکر انجام می گیرد. لازم به ذکر است که استفاده از نردبان و جمع آوری زیتون با دست و انتقال به سبد، بهترین روش برداشت است چون کمترین آسیب به میوه ایجاد می شود و روغن میوه در این حالت بالاترین کیفیت را خواهد داشت.

 

---

تکنولوژی و نگهداری میوه زیتون

میوه زیتون را قبل از عملیات فرآوری و روغن کشی می توان در دمای 5 تا 10 درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی 85 تا 90 درصد به  مدت 4 تا 6 هفته نگهداری نمود.

روش تهیه کنسرو زیتون با استفاده از سود سوزآور، مراحل تلخی زدایی زیتون، طرز تهیه زیتون شکسته شور و زیتون پرورده را بطور کامل اینجا مشاهده نمایید. 

---

معرفی کتاب در زمینه زیتون

معتبرترین کتاب های نوشته شده در زمینه کشت و پرورش زیتون کتاب Olives، کتاب Producing Table Olives، کتاب Olive Propagation Manual و کتاب Olive oil می باشند. اطلاعات کامل درباره این کتاب ها را در لینک های زیر مشاهده نمایید.